Z chwilą zawarcia małżeństwa z mocy prawa powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, nazywana też wspólnością majątkową. Wspólność ta obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania, zarówno przez oboje małżonków jak i jednego z nich, co nazywamy majątkiem wspólnym.
Do majątku wspólnego małżonków zgodnie art. 31 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO) zaliczamy w szczególności: pobrane wynagrodzenie za pracę oraz dochody z innej działalności zarobkowej każdego małżonka, dochody z majątku wspólnego czy z majątku osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku otwartego bądź pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków oraz kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, wskazanym w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Należy pamiętać, że wszystkie przedmioty, które nie są objęte wspólnością ustawową, należą do majątku osobistego każdego z małżonków są to m.in. przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, przedmioty majątkowe nabyte przez darowiznę, dziedziczenie, chyba że darczyńca lub spadkodawca postanowił inaczej, wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę bądź z tytułu innej działalności zarobkowej małżonka, prawa autorskie, prawa własności przemysłowej, inne prawa twórcy czy też prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie. Szczegółowy (szerszy) katalog uregulowany jest w art. 33 KRO.
Ustawodawca daje nam możliwość wprowadzenia odmiennego ustroju majątkowego, niż wspólność ustawowa małżeńska, który będzie obowiązywał w czasie trwania małżeństwa. Małżonkowie lub osoby zamierzające wstąpić w związek małżeński poprzez zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej w formie aktu notarialnego mogą między sobą wspólność ustawową rozszerzyć (np. włączyć do majątku wspólnego przedmioty nabyte przed zawarciem małżeństwa np. wszystkie nabyte przed ślubem nieruchomości – o ile nie narusza to wyłączenia z art. 49 § 1 KRO), ograniczyć (np. mogą postanowić, że nie będą objęte wspólnością określone kategorie składników majątkowych) albo ustanowić rozdzielność majątkową (od jej ustanowienia majątek wspólny przestaje istnieć, bądź nie powstaje w ogóle – każdy z małżonków wówczas ma swój majątek, o którym decyduje samodzielnie) lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków – kiedy przedmiotowa rozdzielność przestanie obowiązywać np. po rozwodzie, ten z małżonków /byłych małżonków/, którego dorobek jest mniejszy może żądać stosownego wyrównania dorobków od drugiego małżonka /byłego małżonka/ poprzez zapłatę lub przeniesienie prawa. Jedynie z ważnych powodów można żądać zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków.
Przedmiotową umowę można zawrzeć przed zawarciem małżeństwa, należy wtedy pamiętać, iż staje się ona skuteczna dopiero z chwilą zawarcia związku małżeńskiego. Inną istotną sprawą, jest to że wobec osób trzecich można się powoływać na umowę majątkowa (inaczej zwaną intercyzą) tylko wtedy jeśli zarówno fakt zawarcia jak i rodzaj tej umowy były wcześniej tym osobom znane.
Umowa majątkowa małżeńska może zostać przez małżonków zmieniona bądź rozwiązana, co dla swojej ważności również wymaga zachowania formy aktu notarialnego. Zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej w innej formie (np. zwykłej formie pisemnej, ustnej) niż akt notarialny jest bezwzględnie nieważne. W przypadku rozwiązania umowy majątkowej w czasie trwania związku małżeńskiego, między małżonkami powstaje ustrój wspólności ustawowej, o ile strony tej umowy nie postanowią inaczej. Strony mogą zawrzeć inną umowę majątkową małżeńską.
Jakie dokumenty są wymagane, aby zawrzeć umowę majątkową małżeńską w kancelarii notarialnej?
Wymagany jest dowód osobisty (bądź inny dokument tożsamości) osób zawierających umowę oraz odpis skrócony aktu małżeństwa, w przypadku gdy umowa jest zawierana po zawarciu związku małżeńskiego.